Eğer Amerika Birleşik Devletleri’nde eğitim almaya karar verdiyseniz öncelikle bu ülkenin eğitim sistemi hakkındaki temel bilgilere sahip olmanız gerekmektedir. Bu temel bilgileri öğrendikten sonra burada eğitim alıp almamak sizin kararınız olacaktır. Genel çerçevesi ile Amerika Birleşik Devletleri’nde eğitim sistemi nasıl işler sorusunu sizin için cevapladık. Buyurun ilkokuldan liseye değin geçen bütün süreçlerin genel şeması karşınızda!
Genel Bakış
Öncelikle Amerika’da ülkemizden farklı olarak merkezi bir eğitim sisteminin olmadığını belirtmek gerekir. Bizde nasıl ki tüm müfredat Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlıysa, orada böyle bir sistem mevcut değildir. Orada her okul kendi eyaletinin kurallarını uygulamaktadır.
Müfredat ise öğretmenler tarafından belirlenir ve buna göre bir eğitim planı gerçekleştirilir. Merkezden yönetim yerine yerelleşmenin olduğu bu ülkede çok çeşitli bir eğitim müfredatı ile karşılaşmak oldukça mümkün.
Bu yüzden her okulun kendine özgü bir eğitim planı vardır. Ancak genel çerçeve çizildiği vakit, Amerika’nın eğitim sistemi öğrenci katılımı odaklı bir sistemdir. Öğrencileri sosyalleştirmeyi hedefleyen bir sistemleri vardır ve derse katılımda bulunmayan her öğrenciye özel ilgi gösterme durumu vardır.
Fen ve sosyal bilimler eşit oranda gösterilmeye çalışılır. Yani mesela bir mühendislik öğrencisi olsa bile, ona mutlaka sosyal bilimler de öğretilmeye çalışılır. Oldukça özgür bir ortam vardır. Kıyafet konusuna asla karışılmaz ve öğretmen de öğrenci de istediği kıyafet ile okuluna gelebilir.
Öğrencilere sürekli olarak bir proje hazırlatılarak onların daha katılımcı bir eğitim yolunu benimsemeleri sağlanır. Bu sayededir ki, ezberci eğitime Amerika’da çok sık rastlayamazsınız.
Amerika’da temel, zorunlu olan eğitim 12 yıl sürer. Öğrenciler 6 yaşında okula başlarlar ve 18 yaşında lise diploması ile mezun olurlar. Bundan sonra bir üniversiteyi tercih edip etmemek tamamen öğrencilere bırakılmaktadır. Dilerse öğrenciler ön lisans düzeyinde eğitim alabilirken dilerse kimileri de 4 yıllık fakülte bitirerek lisans derecesine sahip olabilirler.
Lisansı bitirdikten sonra da isteyenler lisansüstü ve hatta doktora derecesine kadar okuyabilirler ya da daha hızlıca çalışma hayatına atılabilirler.
Amerika’da Eğitim Kurumları
Amerika’da zorunlu olan 12 yıllık eğitim tamamen ücretsizdir. Öğrenciler ilk okulu ve orta öğretim olarak adlandırılan liseyi bulundukları bölgede ücretsiz olarak okuyabilirler. Dilerlerse aileler maddi durumlarına göre, çocuklarını vakıf okullarına da gönderebilirler.
Özel olan her 5 okuldan 4 tanesinin dini çevreler tarafından kurulduğu bu ülkede normal derslerin yanında dini dersler de gösterilmektedir. Devlet okullarında ise dini eğitim verilmemektedir. Bu sebeple dini eğitim almak isteyen aileler çocuklarını özel kurumlara göndermeyi tercih etmektedirler.
Son yıllarda bunların dışında evde eğitim denilen bir sistem de gelişmektedir. Aileler çocuklarını evde tutarak onlara eğitim verdirebilirler.
Dediğimiz gibi, Amerika’da merkezi bir eğitim sistemi yoktur ancak Birleşik Devletler Eğitim Bakanlığı adı verilen kurum tarafından, her eyalete özel ve devlet okullarının ayrı ayrı yararlanabileceği oranda bir eğitim harcaması yapılır ve bunun düzenli takibi sağlanır.
Lise Eğitim Sistemi
Amerika’da farklı olarak karşımıza çıkacak en önemli ayrıntılardan birisi de İleri Düzey Yerleştirme Programı şeklinde Türkçeye çevrilebilecek olan Advanced Placement Program yani AP denilen sistem olabilir. Bu sistem sayesinde öğrenciler lise eğitimleri sırasında lisans derslerinden bazılarını alabilmektedir ve bu sayede hem üniversiteye geçiş sırasında zorlanma yaşamazlar hem de lisans eğitimleri sırasında işlerini kolaylaştırabilirler.
AP sistemini uygulayan liseler bununlar alakalı çocuklara ekstra dersler göstererek onları ileride büyük bir yükten ve adaptasyon probleminden kurtarmaktadırlar.
Ap sistemi dışında IB denilen Uluslar arası Bakalorya Diploması adı verilen başka bir sistem daha mevcuttur. Ülkemizde de kimi okulun vermiş olduğu bu diploma sayesinde öğrenciler pek çok üniversiteye giriş sırasında bir adım önde olmuş olurlar. Bu sistemin sağlandığı liseleri tercih eden öğrenciler ileride üniversite seçimlerinde kolaylık sağlayacağını unutmamalılardır.
Kolej Sorunsalı
Amerika Birleşik Devletleri’nde kolej adıyla anılan eğitim kurumları bulunmaktadır. Ülkemizde bu genellikle lise eğitimi ile karıştırılmaktadır ancak olay liseden oldukça farklıdır.
Amerika’da kolej denilen olgu, lisans diploması veren 4 yıllık lisans düzeyinde eğitim veren kurumlardır. Kolejler genellikle bağımsızdırlar ve genellikle bir üniversitenin parçası olurlar. Kolej adını Amerika’da hem üniversite hem de kolej yerine kullanıldığını görebilirsiniz.
Üniversite Eğitim Sistemi
Genellikle her eyaletin kendisine ait bir üniversitesi bulunmaktadır ve bu üniversiteler genellikle birkaç kolej, yüksek lisans eğitimi veren kuruluşlar, meslek yüksek okulları ve araştırma kuruluşları barındıran geniş bir sisteme sahiptirler.
Sadece eyaletlerin değil, bazı şehirlerin kendilerine ait üniversiteleri de bulunmaktadır. Hatta kimi şehirlerin üniversite ağı oldukça geniş ve gelişmiştir. Örneğin New York şehrinde sayısı altmışı aşan kampus bulunmaktadır.
Amerika Birleşik Devletleri’nde ilk 12 yıllık eğitim devlet kurumlarında tamamen ücretsizken, üniversite eğitimi ne yazık ki ücretlidir. Kamu üniversitesi olsa dahi ücret ödemeniz gerekir. Pek tabii ki, özel üniversitelere kıyasla oldukça az bir miktar ödersiniz ancak yine de ödemeniz gerektiğini unutmamalısınız. Özel üniversiteler devletten herhangi bir maddi yardım almazlar bu yüzden bir miktar pahalıdırlar.
Üniversite sisteminde de her dört özel üniversiteden birisi dini gruplar tarafından kurulmuştur ancak bu demek değildir ki, dini inanış önem arz etmektedir. Hangi inanışa mensup olursanız olun istediğiniz üniversitede eğitim alma hakkına sahipsinizdir.
Ayrıca unutulmamalıdır ki, özel üniversite ile kamu üniversiteleri arasında çok ciddi bir eğitim kalitesi farkı yoktur. Bu sebeple dilediğiniz seçimi yapabileceğinizi aklınızdan çıkarmamalısınız.
Eğitime Yaklaşım
Merkezi bir eğitim sistemi ve genel bir müfredat olmasa bile her eyalette ortalama 11 yıllık eğitimi tamamlamak zorunlu kılınmıştır. Eğitim yılı zorunlu kılınmış olsa da yaş konusunda kesin bir sınırlama yoktur. Kimi eyalette 18 yaşına kadar eğitim zorunlu iken kimisinde ise 16 yaşına kadar zorunludur.
Her eyalet kendisine göre müfredatı belirlemektedir ancak mesela matematik, dil eğitimi, fen, sosyal bilimler ya da coğrafya gibi kimi temel dersler ülkedeki her ilkokulda ortak olarak verilmektedir. Ayrıca tabii ki teknolojinin geldiği nokta dolayısı ile bilgisayar dersleri de her eyalette verilmektedir. Buradan da anlaşılacağı üzere, yerelleşme ve bunun sonucu olarak çeşitlilik olsa dahi bazı konularda ciddi anlamda birlik sağlanmış durumdadır.
Bütün bu temel derslerin yanı sıra Amerika’daki eğitim sisteminin en temel noktalarından birisi gençleri spora, sanata ve sosyalleşmeye teşvik etmektir. Her okulda bunlarla alakalı mutlaka ciddi oluşumlar bulunmaktadır.
Liberal Eğitim Sistemine Bakış
Amerika’daki kurumların hepsi özgürlükçü bir eğitim sistemini belirlemiş ve her eyalet ve hatta her öğretmen kendine özgü eğitim müfredatını belirlemektedir. Ancak bu durum kimi zaman eleştirilere maruz kalmaktadır.
1980’li yıllarda hazırlanan bir rapora göre üniversite ve kolejlerde Amerikalıları birbirine bağlayan ortak değerleri anlatan derslerin ortak bir biçimde verilmediğine değinilmiştir. Ancak son yıllarda gelişen teknoloji ve uzmanlaşma alanlarının daha da belirginleşmeye başlaması ile bu genelci eğitimin gerçekten gerekli olup olmadığı sorusu gündeme gelmektedir. Eğitim felsefesinin temel sorunları hala tartışılmakta olup, bugünün en büyük ekonomisine sahip olan bu ülkenin eğitim sistemini eleştirmenin ne denli doğru olduğunu belki de tekrar düşünmemiz gerekir.